Petrol için puslu altı ay

New York Ticaret Borsası’nda (NYMEX) işlem gören Batı Teksas Tipi Ham Petrol (Wti) fiyatları epey düzeldi ve dipten çıktı. Geçen ay varil fiyatının sıfır seviyesinin altına düşüp yaklaşık eksi 40 doları görmesinden daha kötü bir dip olamazdı. Taleplerin yükselmesi ile iyimserliğin artması ve mayıs ayı başında OPEC+ anlaşmasının yürürlüğe girmesi ile bu hafta varil fiyatı 20 dolar üstü seviyelere yükselmesine rağmen önümüzde puslu bir altı ay bulunuyor.
Bu sonuca ulaşmamın nedenleri var: Artan talebin doğuracağı risk ve kaya petrolü üretimine dönüş olasılığı dolayısıyla arz fazlasının, geçen ay günlük 4-5 milyon varil olan seviyesinden çok daha büyük miktarlar ile piyasaya geri dönmesi. İlk olarak talebi ele alalım. Dünyada ve ABD’de durumun tam olarak nasıl olduğunu hiç kimse bilemez. Bu ay itibariyle birçok ülkenin kademeli olarak pazarları, alışveriş merkezlerini ve restoranlarını açacağı doğru. ABD’de de Başkan Donald Trump ekonomiyi yeniden açmak için bastırıyor. Ama yine de bütün bu ülkeler yüksek sağlık riskleri almayacaktır.
Koronavirüse karşı bir tedavinin bulunmaması nedeniyle dünyanın birçok ülkesinde toplu yasakların kaldırılması yeni dalgaların yaşanmasına katkıda bulunabilir. Hatta öncekinden daha kötü bir şekilde. Bu olabilir veya olmayabilir. Dünya virüse karşı bir tedavi de geliştirebilir. Ancak biz burada risklerden bahsediyoruz ki bunlar var olmaya devam edecek.
Asya’da hayatın kademeli olarak normale dönmeye, en iyimser senaryoya göre hükümetin ekonomik desteği ile 2020 yılında yaklaşık yüzde 5.4 ya da korona krizinin yıl sonuna kadar sürmesi halinde yüzde 5.1 oranında ekonomik büyüme kaydetme yolunda olan Çin başta olmak üzere ekonomik hareketin iyileşmeye başladığını söyleyenler olabilir.
Bu noktada, Çin ekonomisinin ihracata dayandığını, şu anda dünyanın geri kalan ülkelerinin çok ithalat yapmadığını, ABD ile ilişkilerinin hala kötü olduğunu, iki ülke arasında yıl başında korona krizinden önce imzalanan ve fiyatların yükselmesine katkıda bulunan anlaşmanın bile şimdi buharlaştığını ve bütün bunların Çin’in ekonomik büyümesinin yavaşlama ihtimalini arttırdığını unutmayalım. Batı ekonomilerine baktığımızda da durum kötü. ABD’de işsizlik ödeneği için yapılan başvurular korona krizinin başlangıcından bu yana 30 milyona ulaştı.
Suudi Arabistan ve Rusya’nın başını çektikleri OPEC+ ittifakı üyesi 23 ülkenin üretimini yaklaşık 9.7 milyon varil düşürmeye başlaması, beklenen küresel üretimin günde 4,5 milyon varil azalmayla yani günlük 14 milyon varilden fazla azalması bile piyasalar dengelenmeyecektir. Çünkü IHS’nin tahminlerine göre geçen ay talepte yaşanan düşüş 21 milyon varile ulaştı.
En iyi durumda OPEC+ anlaşması, OPEC üyelerinin üretiminin son 30 yılda en yüksek seviyeye ulaşmasından sonra geçen ay dolan stokların oluşmasını durduracaktır. Bununla birlikte, bazı bankaların petrol fiyatlarının 50 dolara veya daha fazla olacağı konusundaki iyimserlikleri devam ediyor.
Taleplerin durumu belirsizliğini koruduğu için önümüzdeki dönemde piyasalarda görünümün yüksek oranda puslu olacağını düşünüyorum. Görüşün net olmamasının diğer nedeni ise kaya petrolü üretimi.
Nisan ile haziran ayları arasında kaya petrolü şirketlerinin üretiminin günlük yaklaşık 1 milyon azalması bekleniyor. Ne var ki fiyatlar aynı seviyede devam ederse (20 dolar ve daha az) üretim günlük yaklaşık 2 ila 3 milyon düşebilir.
Asıl risk, ABD petrolünün fiyatının 25 ila 30 dolar seviyesinde kalmasına rağmen kaya petrolünün geri dönmesidir. Bunun nedeni, kaya petrolü şirketlerin hayatta kalma mücadelesi ve en iyi üretim yapan kuyularını kapatmamak istememeleridir.
Genel ve teknik olarak petrol kuyularını kapatmak herkesin sandığı gibi kolay değildir. Özellikle de kaya petrolü gibi geleneksel olmayan kuyuları. Suudi Arabistan, Rusya, BAE, Kuveyt ve ABD’nin farklı bölgelerinde bulunan geleneksel kuyular kapatıldığında içindeki boruları pas ve korozyondan korumak için periyodik olarak bakım yapılmalıdır. Bu da, kuyulara nitrojen pompalamak gibi çok sayıda işlem gerektirir. Kısaca yeniden üretime geçene kadar kuyuları kapalı tutmak da oldukça maliyetlidir.
Kaya petrolü gibi geleneksel olmayan kuyulara gelince maliyet daha da yüksektir. Çünkü petrolün borular aracılığıyla yüzeye çıkması için yüksek basınçlı su, bunun için özel tasarlanmış kum ve kimyasal maddelerden oluşan bir karışım ile yer altındaki kayalar patlatılarak açılırlar. Bu yöntem hidrolik çatlatma adıyla bilinir. Bu kuyular kapatıldıktan sonra yeniden üretime dönülmek istendiğinde sanki ilk kez açılıyorlarmış gibi yeni bir sermaye gerektirir. Kaya petrolü şirketi AOG şirketi başkanı dün, mevcut şartlardan sonra ABD’de kaya petrolü üretiminin koronadan önceki haline dönmesinin yıllar alabileceğini belirtti. Buna neden olarak da birçok üreticinin çekilmesini ve halihazırda kendilerini finanse edecek yatırımcı ve bankaların yokluğunu gösterdi.
Teksas’taki Permiyen havzasındaki kaya petrolü şirketlerinin durumu bu kadar kötü iken ABD’de kaya petrolü devrimine liderlik eden Kuzey Dakota eyaletindeki Bakken havzasında daha da kötü olduğunu ve halihazırda bu sanayinin gerilediğini söylemeye gerek yok. Burada kaya petrolü üretimi sadece bu yıl içinde üçte birden daha fazla düştü. Bu düşüş, OPEC üyesi birçok ülkenin ham petrol üretiminde kaydettiği düşüşün ötesinde oldu.
Bunun sonucunda, ABD petrol üretiminin, birkaç ay önce kaydedilen en yüksek seviye olan  günde 13 milyon varilden günde üç milyon varile kadar düşmesi bekleniyor.
Kaya petrolü şirketleri teknik sorunlarının üstesinden gelseler bile fiyatlar önemli bir faktör olarak kalacak. Geçen hafta yayınlanan El- Rajhi Capital’ın raporuna göre, bu şirketlerin üretime devam edebilmesi için varil fiyatının 46 dolar olması gerekiyor. Bu şirketlerin çok azı 30 dolar seviyesinde üretimi sürdürebilir. Geri kalanlar ise Batı Teksas Tipi Ham Petrolün fiyatı 25 dolara ulaşırsa üretimde kararlılar. Bu nedenle, petrol fiyatlarındaki herhangi bir iyileşme, bu şirketler üretimi artırıp depolama alanlarına baskı yaparlarsa kalıcı olmayabilir. Geriye çözüm olarak sadece koronavirüsüne karşı bir aşı ya da ilaç bulunması ve talebin iyileşmesi kalıyor.