Bilimde bilim, bakanlıkta ise âlim

Dünyanın bu tarafına sonbahar geri döndü ve bununla birlikte büyük geri dönüş de başladı; okullar ve diğer eğitim alanları açıldı. İngiliz gazeteleri ve dergileri, yeni bilim ve çocuk kitaplarıyla ilgili eklerle dolu. Bu yıl lise diploması seviyesindeki ve diğer seviyelerdeki düşüş nedeniyle ülkede büyük bir kargaşa yaşanıyor.
Lübnan ve Arap dünyasında mesele, öğrencilerin gerekli okul taksitlerini kimin karşılayabileceğiyle ilgili. Taha Huseyin’in Eğitim Bakanı olduğu, onunla birlikte öğrenmenin özgür ve zorunlu hale geldiği Mısır'da tartışma, eğitim ve öğretmenler etrafında dönüyor. Bilginin ücretsiz olduğu doğru, ancak kişi evlerde çocuklarına özel dersler dayatır ve taksitlerle boğuşur.
Lübnan, Mısır’ın yanı sıra Arap dünyasının önemli eğitim merkezlerinden biriydi. Körfez’den ve başka bölgelerden öğrenciler barındırmaktaydı. Hindistan, Afrika ve Afganistan’dan öğrenciler Amerikan Üniversitesi’ne gelirdi. Bunlara Afganistan’ın mevcut Cumhurbaşkanı da dahil. Ancak üniversite, bu yıl 150 milyon dolarla bozguna uğradı. Bir buçuk asırlık akademik kariyerden sonra hayatta kalmak için bağışlar bekleniyor. Kaslık Üniversitesi, Beyrut patlaması sonucu yıkılan mahallelerde yaşayan öğrencilere 200 burs bağışladı. Maliyetleri ve öğretmen maaşlarını karşılayamadıkları için ise birçok okul kapatılacak. Başka bir ifadeyle başkenti parçalayan liman patlaması gibi ülkeye zarar veren işsizliğin mağdurları safına da çok sayıda öğretmen katılacak.
Geçen yüzyılın başından beri Lübnan'ı farklı kılan şey eğitim seviyeleridir. Lübnan, doğudaki ilk matbaayı kurdu. Bilgi nedeniyle kuşakları, göçlerde iş buldu. Ancak örgün eğitim her düzeyde azaldı. Sınavlara yolsuzluk sirayet etti. Bazı doktora diploması sahipleri, devlet dairelerinde diğer hesaplamalar gibi komik hale geldi.
İnsandan insana ilk kalp ameliyatını gerçekleştiren Güney Afrikalı cerrah Christian Bernard’dan sonra Mısır’dan Dr. Mecdi Yakup ve Lübnan asıllı Dr. Michael DeBakey belki de son yüzyılda kalp cerrahisinde en ünlü iki doktor. Her ikisi de yeryüzündeki en bilimsel yarışmada ülkelerinin adını duyurdu. Ama ikisi de bu başarıyı kendi ülkelerinde değil, küresel bir sistem içinde elde ettiler. Nadiren entegre bir sistemin dışında parlayabildiler. O halde birileri sorabilir: “Mısır gibi bir ülkede Afrika ve Doğu’nun hastanesi olmak için eksik olan nedir?”
Bir başka örnek de rahmetli Zaha Hadid’dir. Bağdat’ta ya da Amerikan Üniversitesi’ndeki eğitimini tamamladığı Beyrut'ta kalsaydı? Zaha’nın mühendislikte tarihsel öncüler kaydettiği bir zamanda, Bağdat’taki Bilimsel İşler (Sanayileşme) Bakanlığı Saddam’ın damadı (aşiretinin başlattığı cihat saldırısında ölen) Hüseyin Kamil el-Mecid tarafından yönetiliyordu. Nitekim bilim, Zaha Hadid’i üretti, Eğitim Bakanlığı ise Hüseyin Kamil’i.