Çin nasıl düşünüyor?

ABD’nin eski Başkanı Richard Nixon, “Watergate” skandalının ardından Beyaz Saray'dan ayrıldığında, ülkenin gelecekte karşılaşacağı en önemli zorluklarla ilgili görüşlerini ve deneyimlerini sunduğu önemli bir dizi siyasi kitap yazdı. Nixon, ABD’nin karşılaşacağı en büyük zorluğun Çin olduğunu söyledi. Onu yıllar sonra meşhur kitabı “Medeniyetler Çatışması” ile Amerikalı tarihçi Samuel Huntington takip etti. Huntington, Çin'in ‘Çin Konfüçyüs kültürü’ ile bir çatışmanın eşiğinde olduğunu söyledi. Huntington’ın Çin'i ‘Konfüçyüsçü kültür’ olarak tanımlaması dikkat çekiciydi. Nitekim komünist düşmanları tarif için kullanılagelen ‘totaliter komünist kültür’ terimini kullanmamıştı. Ayrıca Çin'de mevcut ve yaygın olan ‘Budist medeniyetinden’ de bahsetmedi. Çin’i, ‘Konfüçyüsçülük’ ile nitelendirmek rastgele bir tercihin sonucu değildi. Çünkü komünizm, yerli kültüre, yani Konfüçyüsçülüğe yabancı bir fikir olarak gelmişti.
Çin ekonomisinin hızla yükselişi ve dünyadaki siyasi arenada artan etkisiyle birlikte şu soruya bir cevap bulmak gerekiyor: Çin nasıl düşünüyor? Bizi çağdaş Çin'e getiren kümülatif kültürel ürün beş temel ve merkezi kitapta özetlenebilir:
1. Konuşmalar. Bu kitap, Konfüçyüs'ün ve onun en önemli müritlerinin sözlerinden ve aralarında geçen tartışmalardan oluşan bir derlemedir. Bu öğretiler Çin düşüncesi, değerleri ve ilkelerinin oluşumunda en büyük etkiye sahiptir.
2. Yi Jing ya da Değişimler Kitabı. Bu kitap, dünyadaki iyilik ve kötülük dalgalarını ‘yin’ ve ‘yang’ ile açıklıyor. Ayrıca dalgaların her birine uyum sağlamanın öneminden bahsediyor. Wen Wang tarafından yazılan kitap, ondan önceki düşünür Fu Xi'ye kadar uzanıyor.
3. Savaş Sanatı. Meşhur Çinli komutan Sun Tzu tarafından yazılan bu kitap, içerdiği nasihatlerle, genel olarak iş dünyasında, siyasette, savaşlarda ve yönetimde liderlik için bir rehber mesabesindedir. Nitekim tarih boyunca pek çok dikkate değer, etkili ve önemli siyasi kararda bu kitaptan ilham alınmıştır.
4. Kırmızı Kitap. Bu kitap, Çin’in Kültür Devrimi'nin başlatıcısı komünist lider Mao Zedong tarafından yazıldı. Zedong kitapta, bütünüyle yeni bir Çin tarihi oluşturmaya çalışıyor. Bu yaparken, bir dizi siyasi, kültürel, ekonomik ve askeri başarıyı içeren eski imparatorluk tarihini tamamen ortadan kaldırmaktadır. Bu kitabın zamanla, ekonomik anlamda başarısız, Çin tarımını yok eden, onu dünyadan tamamen izole eden saçma bir maceradan başka bir şey olmadığı anlaşıldı.
5. Reformun Derinleştirilmesi Üzerine Düşünceler ve Yönetim ve İdare Üzerine. Bunlar, Çin'in şu anki Başkanı Şi Cinping tarafından yazıldı. Bu kitaplarda, yeni bir Çin için zirvenin yolunu açan çok önemli fikirler yer almaktadır. Başkan Şi’nin bahsedilen dört kitaptan etkilendiği açıkça görülüyor. Bu etki satır aralarında okuyucuya görünmektedir.
Çinlilerin ABD ile olan siyasetleriyle ilgili olarak dolaylı yoldan bir ‘netice’ ve ‘atılım’ meydana geldi.  Hollywood film sisteminin, daha önce olduğu gibi filmlerinde Çin’in politikalarını eleştirmeyi tamamen bıraktığını görüyorlar. Bu, Çin tehdidinin (ana pazar oluşu) bir neticesidir. Amerikan film endüstrisi bu tehdidi çok ciddiye almaktadır. Çünkü Çin’in Hollywood filmlerini boykot etmesi, onun için büyük bir sorundur. Nitekim National Basketball Association (NBA) de, bir antrenörün Çin aleyhine yaptığı siyasi açıklamanın ardından Çin'in kendisini boykot etmesinden korktuğu için benzer bir tutum sergiledi ve resmi olarak özür diledi. Basitçe söylersek Çin, NBA’nın -ABD haricinde- en büyük pazarıdır.
Bu tutum, ABD’nin Çin karşıtı siyasi pozisyonuyla yüzleşecek. ABD’nin ekonomik mekanizması, Çin karşıtlığına itiraz edeceklerin başında gelecek. ABD'nin en büyük otomobil şirketi General Motors'tan üst düzey bir yönetici, “Çin'de, ABD’de yaptığımızdan daha fazla otomobil üretiyor ve satıyoruz” dedi. Tanınmış bir Çinli diplomat, yakın tarihli bir siyasi seminerde ABD’nin ülkesine olan karşıtlığını şu an en önemli tehlike olarak nitelendirerek şöyle dedi:
“ABD, Soğuk Savaş zihniyetiyle ve Sovyetler Birliği'nin yeni versiyonu olarak görerek Çin'i yenemez.”
Çinli diplomatın yorumunda her ne kadar önemli ve ince bir bilgelik yatsa da büyük resmin sadece eksik bir kısmını anlatmaktadır.