Bu yaz yaşanan Suriye görüşmelerinin harareti sürerken, geçtiğimiz günlerde yurt içinde ve Suriyelilerin sığındıkları ülkelerde aktif olan yaklaşık 150 Suriyeli STK temsilcisi Paris toplantısını yaptı. Toplantının temel amacı, Suriye'de sivil çalışma için bir merkez oluşturmaktı. Bu temel ilgi ve hedefinin bir ifadesi olarak da kendisine “Sivil” adını seçti. Açıklananlara göre, kadın ve erkek Suriyeliler son bir yıl içinde bu inisiyatifin başarılı olması için çalıştılar, başarıya giden yolu döşediler ve kendi imkanlarıyla finanse ettiler.
Belgelerinde yer alan vurgulara ve katılımcılarının ifadelerine göre, "Sivil" yeni bir siyasi yapı veya Suriye sahasında mevcut olan yapıların rakibi değil. Aksine, “Suriye'nin birliği, bağımsızlığı ve toprak bütünlüğü tarafından temsil edilen daha geniş bir Suriyeli yelpazesini eşit vatandaşlık temelinde birleştiren ilkeleri” desteklediği bir siyasi yaklaşımı benimsiyor. "Uluslararası kararlara uygun siyasi bir çözüme” ve "rejim ile çatışmanın diğer tarafları tarafından tutuklananların ve zorla alıkonanların serbest bırakılmasına" bağlı. “Yardımların hiçbir ayrım, engel ve kısıtlama olmaksızın tüm Suriyelilere ulaştırılmasını” ve “gönüllü, güvenli ve onurlu bir geri dönüş için uygun koşulları temin edecek siyasi bir çözüm sağlanana kadar mültecileri ayrımcılığa ve zorla sınır dışı edilmeye karşı korumayı” taahhüt ediyor.
Öte yandan, "Sivil", sivil çalışma alanında bir liderlik olmadığını, daha çok örgütlerinin yardımıyla sivil çalışmaya bir destek ve takviye gücü olduğunu vurguluyor. Görevlerini yerine getirmede ve Suriyelilere hizmet etmek için açıkladığı hedeflerine ulaşmada başarılı olması için ona araçlar sağlayacağının altını çiziyor. Dolayısıyla “Sivil” inisiyatifinin yönetimi, kendisine katılan sivil kuruluşların temsilcilerinden ve liderlerinden oluşacak. Bunlara daha sonra başka örgütler ve sivil etkin aktörler de katılacak. "Sivil" kadrolarının ve yürütme organlarının yüksek şeffaflık standartlarına göre seçimine herkes ortak olacak. Bunu başarmak, "Sivil"i Suriye'nin geleceğinde "insan haklarını, özgürlükleri ve hukukun üstünlüğünü destekleyen bir devlet için çalışan" bir örnek ve etki gücü haline getirecek.
Siyasi ve sivil alanda “Sivil”in konumunun belirlenmesinin son 10 yılda Suriye deneyiminin siyasi ve toplumsal gerçekliğiyle doğurduğu ve bazıları felaket noktasına varan sorunlar ve ikilemlerle ilgili olduğunu vurgulamaya gerek yok. Bunlardan biri de özellikle siyasi alanda ortak deneyimler üretme çabalarının ve girişimlerinin çoğunun başarısızlıkla sonuçlanması. Bilhassa Suriye içinde ve dışarıda bu yönde baskı yapan başka zorunlulukların varlığında söz konusu başarısızlık, diğer alanlardaki başarısızlıkların şiddetini azaltma umuduyla, sivil çalışmayı bu yeni deneyimi üretmeye iten nedenler arasındaydı.
Suriye düzeyindeki gerekliliklerin ilki, aldığı tüm yara ve kırıklardan sonra toplumu yeniden canlandırma, örgütlü güçlerini özellikle siyasi, ekonomik ve sosyal açılardan Suriye'nin ihtiyaçlarını karşılamaya doğru itmekte yatıyor. En belirgin öncelikleri ise uluslararası ve bölgesel gevşekliğin gölgesinde, halihazırda Suriye sahasına hakim otoritelerin askeri çözümü sürdürme konusundaki aleni ve örtülü ısrarları arasında, siyasi çözüm yolunu benimsemek ve bu yolda çalışmaktır. Kuzey Suriye'deki otoritenin iki kanadının tutumu, güç kullanarak varlıklarını tesis etme ve aralarındaki husumeti tırmandırma çabaları, bu örtülü ısrarın göstergesidir.
İkinci öncelik, birleşik ulusal dokuyu ve Suriye oluşumunun birliğini tehdit eden çeşitli, iç içe geçen çatışmaları, anlaşmazlıkları soğutmak için sivil toplumun kuruluşları ve aktivistleri aracılığıyla etkili bir şekilde harekete geçmesidir. Siyasi ve askeri çatışmalardan uzak, sosyal ve kültürel boyutlarıyla Suriyelileri yeniden birleştirmeye çalışmasıdır.
Üçüncü ve en önemli öncelik, sivil toplumun örgütleri ve grupları aracılığıyla içerideki sivil toplum ve dışarıda ülkeleri ve kuruluşlarıyla uluslararası toplumla iş birliği yapmasıdır. Yıllarca süren çatışma ve yıkımın doğurduğu yoksulluk, ihtiyaç ve derin sorunlarla yüzleşmeye, temel ihtiyaçların karşılanmasına, dağıldıkları yerlerin çoğunda dahi mağduriyetler yaşayan Suriyelilere daha iyi yaşam yolları sağlamaya yardımcı olmak için bu iki tarafla birlikte çalışmasıdır.
Dış boyuta gelince, burada başka gereklilikler var ve bunların en önemlisi aktif ve örgütlü bir Suriye tarafının oluşturulmasıdır. Bu tarafı iyi bilinen ve duyurulmuş bir rol bekliyor; Suriyelilere mevcut durumun açmazından çıkmada yardım etmek, siyasi bir çözüm için baskı yapmak ve Suriyelilerin ihtiyaçlarını karşılamak. Dünya kamuoyunun, devletlerin, organların ve kuruluşların ilgilendiği nokta da bu ve en belirgin ifadeleriyle iki şeyde somutlaşıyor; bunlardan ilki, sivil toplum kuruluşlarının faaliyetlerine yıllardır devam eden çok yönlü destek. İkincisi, BM'nin siyasi çözüm müzakereleri dahil olmak üzere Suriye'deki durumla ilgili faaliyetlerde sivil toplumu temsil etme çabası.
"Sivil" inisiyatifinin lansmanını ve çıktılarını çevreleyen meselenin özü, “Sivil” inisiyatifinin Suriyeli marjinalleşme tünelinden çıkma, üç sınır içinde etkileşim amacıyla bir kuluçka merkezi oluşturmak için sivil toplum anlatımlarını teşvik etme çabası olduğudur. Bu sınırların ilki, Suriye içidir ve örgütler arasındaki ve bunların “Sivil” çerçeve içindeki karşılıklı ilişkilerini içermektedir.
İkincisi, Suriye düzeyindeki ilişkiler ve çeşitli faaliyetleridir. Üçüncüsü, ülke ve kurumları ile dış çevre ile olan ilişkilerdir ki bunun da statükoya ve Suriye meselesinin gidişatına etkileri olacaktır.
“Sivil” inisiyatifinin en önemli noktası, inceleme ve araştırmadan sonra bağımsız bir Suriye inisiyatifi olarak ortaya çıkması ve iki şey altında gerçekleşmesidir; birincisi, Suriye’deki fiili otoritelerin ve Suriyeli siyasi ve askeri temsillerinin çökmesi, çoğunun dış güçlere bağımlı hale gelmesidir. Diğeri ise meydana gelen ve Suriye dosyasını yeniden araştırma ve inceleme için masaya getiren bölgesel ve uluslararası gelişmelerdir.
“Sivil” inisiyatifinin çok geciktiği doğru, ancak önemli olan sonunda gerçekleşmiş olmasıdır. Başarılı olması çok önemlidir. Ama bunlardan daha da önemlisi, diğer taraflarla uluslararası kararlara uygun siyasi çözüm yolu ile Suriye meselesinin kapsamlı bir şekilde ele alınmasıyla sonuçlanacak bir tür ortak çalışmaya varmak için muhalefete aynı yolda yürüme dersi vermesidir.
