Sudan krizi hakkında düşünceler birbiriyle yarışıyor. Olaylar birbirini takip ediyor ve durum hızla değişiyor. Geleceği okumak, geçmişi düşünmekten geçiyor. Sudan'ın bağımsızlık sonrası dönemi dönüşümler ve aşamalarla doludur. Kor avcunda tutan birine benzer ve bazen bize cam kırıkları üzerinde yürüyen bir kişinin resmini çizer. Sudan çatışmasının karmaşıklığı, yargıya varmadan önce anlayışın gerekliliğini zorunlu kılar. Geçmiş bunun bir parçasıdır ve bu zamanda, geçmişe ziyaret bir zorunluluktur.
Büyük yazar Muhammed Hasaneyn Heykel'in ‘Tarih'e Yeni Bir Ziyaret’ adlı kitabının başlığı dikkatimi çekti. Heykel, kitabının önsözde şu ifadelere yer veriyor:
"Tarih, yalnızca geçmiş bilimi değildir, aynı zamanda (yasalarını çıkarsama yoluyla) şimdi ve gelecekle ilgili bir bilimdir. Yani o ne olmuştu ne oluyor ve ne olacağın bilimidir."
Sudan krizini ele almak, Sudan tarihine yeni bir ziyaret gerektiriyor. Bu ülke, bedelini geleceğin, hala ödediği dönüm noktalarının esiridir. Biz, siyasetçiler, yazarlar, şairler, entelektüeller ve yaratıcı insanlar yetiştirmiş derin bir medeniyet ve kültür ülkesinden bahsediyoruz. Bu ülkenin bölünme ve parçalanma tehdidi altında olması kabul edilemez, nüfusunun yarısı yoksulluğun pençesinde ve dünya güne bu ülkenin acı haberleriyle başlıyor.
Sudan'ın uluslararası çatışmaların, nüfuz yarışının ve irade dayatmalarının arenası olmaması için tehlike pencerelerini kapatmanın zamanı geldi.
Sudan, üç aydır silahlı olayların, tehlikelerin ve kurtuluş için çıkış arayışlarının etkisiyle yaşıyor.
Geçtiğimiz 15 Nisan’dan bu yana, siyasi ortamda istikrarsızlık ve bölünme artıyor. Bu karışıklığın çözümüne yönelik dosyalarda birçok eksik evrak var. Arap, Afrika, bölgesel ve uluslararası hareketler ateşkesi durdurmak ve kan dökülmesini durdurmak için çabalıyor. Ancak her seferinde ufukta umut ışığı belirdiğinde, durum bilinmeyen bir yöne doğru ilerliyor. Ölenlerin, iç göçmenlerin ve yurt dışına kaçanların artan sayıları kimse için bir sır değil. Ekonomik ve insani çöküşler de zamanla yarışıyor.
Sudan'daki durum yalnızca çatışmanın gerçekleştiği Sudan devletini değil, aynı zamanda Afrika Boynuzu, Sahil, Sahra ve Kızıldeniz'deki istikrar geleceğini de tehdit eden tehlikeler içeriyor.
Sudan'daki krizin en büyük tehlikelerinden biri, iç savaşın genişlemesidir. Çatışmanın tarafları, barışçıl bir çözüme ulaşmak için çabalamıyorsa, savaş, Hartum'un üç bölgesinden diğer eyaletlere yayılabilir. Bu eyaletler, Ancasna, Kordofan, Kızıldeniz Eyaleti ve Sudan Nuba Dağları'dır. Bu eyaletler, çatışmanın Darfur bölgesine yayılmasının ardından çatışmanın genişlemesi beklenen alanlar olacak. Sudan, çok sayıda kabileye, dilde ve kültüre sahip bir ülke. Ülkede 400'den fazla kabile var ve bu kabilelerin çoğu, komşu ülkelerde ve bölgede uzanan uzantılara sahip.
Kriz, Sudan'ı bir fareyi ateşe verip bir buğday tarlasına bırakmaya benzeyen bir manzaraya sürükleyebilir. Bu durumda, itfaiye ekipleri kurtarma görevini yerine getiremeyecek ve alevler Sudan ekonomisine ve toplumsal dokusuna ulaşacaktır. Bu, bölünme ve parçalanma senaryolarına yol açabilir. Siyasi ve medya söylemlerinde sert bir dil, başka bir tehlike seviyesinin habercisidir. Bölünme ve ayrılık çağrılarını içerir. Bu, Sudan sevenleri ve hayranları açısından istenmeyen bir manzaradır.
Sudan'daki iç tehlikeler, dış etkileri de beraberinde getiriyor. Çatışmanın uzun sürmesi, Sudan'ın uluslararası sınırlarını terör örgütleri, suç grupları, insan kaçakçıları ve uyuşturucu kaçakçıları için güvenli bir sınır haline getirecektir. Bu gruplar, krizi kendi faaliyetlerini genişletmek, varlıklarını ve nüfuzlarını artırmak için bir fırsat olarak görecektir. Özellikle Sahra ve Sahel Bölgesi çevresindeki güvenlik ortamı, bu krizi kendi lehlerine kullanmak için yeni destekçiler toplamak ve terör örgütleri için finansman sağlamak için fırsat olarak görüyor.
Aynı endişeler Afrika Boynuzu bölgesinde de var. Bölge, eş-Şebab hareketi de dahil olmak üzere terör örgütlerinin faaliyetlerinin artmasıyla mücadele ediyor ve bu durum Sudan Savaşı'nın başlamasından bu yana daha da genişledi.
Sudan'daki iç istikrarsızlık, Kızıldeniz'e kıyısı olan ülkeler için de ciddi bir tehdit oluşturmaktadır. Ticaret ve kaçakçılık söz konusu olduğunda iç savaş, bölgede yeni huzursuzluk ve istikrarsızlık yolları açabilir.
Tehlikeli bir sınır ötesi sorun haline gelen bir başka konuya gelince Sudan'daki iç savaştan kaçan insanlar, komşu ülkelere veya Avrupa ülkelerine sığınıyor. Bu, bu ülkeler için ekonomik bir yük oluşturuyor.
Bu tehlikeler arasında, Mısır'ın 13 Temmuz 2023 Perşembe günü ev sahipliği yaptığı komşu ülkeler zirvesi gerçekleştirildi. Zirvenin üç ana hedefi vardı: Komşu ülkelerin hepsinin, mevcut ve beklenen tüm tehlikelerle nasıl başa çıkılacağına dair ortak bir vizyon oluşturması. Sudanlı halkın acılarını hafifletmek için bölgesel ve uluslararası insani çabaları desteklemek. Komşu ülkelerin vizyonlarını, özellikle Suudi Arabistan ve ABD'nin birlikte benimsediği Cidde Girişimi de dahil olmak üzere tüm bölgesel ve uluslararası girişimlerle bütünleştirmek.
Birçok senaryo ve birbirini izleyen tehlikelerle karşı karşıyayız. Bu tehlikelerle başa çıkmak, bize 1956'dan beri Sudan'da neler olduğunu anlamak için bir zorunluluk getiriyor. Sudan devleti istikrarsızlık ve bölünme tehlikesiyle karşı karşıya bırakan siyasi hastalıklara karşı doğru ilacı yazmak, şimdi daha önce hiç olmadığı kadar önemli bir durumdur. Yanlış ilaç, bir gerileme ve hatta karanlık bir geleceğe yol açabilir.
