Ukrayna savaşı konulu Cidde Konferansı, aynı mesele için düzenlenen Kopenhag toplantısından neredeyse iki ay sonra geldi. Burada ev sahibi olan Suudi Arabistan savaşa taraf değilken, Danimarka Rusya'ya karşı Ukrayna ve Batı kampının bir parçası. Ayrıca Rusya'nın müttefikleri ve tutumunu destekleyen Çin ve Hindistan da Cidde Konferansına katıldı. Ruslar, Cumhurbaşkanı Zelenskiy'nin konferansa katılmasına karşı olmalarına rağmen, konferansın gidişatını takip edeceklerini ve ilgileneceklerini açıkladılar.
Uluslararası alanda kriz büyüyor. Savaşan iki taraf ilerleme kaydedemese de savaş alanından uzakta karşıt askeri ve siyasi ittifaklar kuruluyor. Uluslararası dengeler, diğer ülkelerin topraklarının savaşa dahil edilmesi tehdidi, nükleer tehditler, Çeçen ve Rus paramiliter gruplar, Karadeniz'de denizaltı savaşı, İran insansız hava araçları, buğdayın Ukrayna ve Rusya tarafından savaşta silah olarak kullanılması, limanların ve köprülerin bombalanması, devam eden gaz ve petrol üretimi ve satışı savaşı var.
Cidde Diyaloğu siyasi bir pozisyon kaydetmek değil, savaş enformasyonu çalışmasının bir parçası. Gerçek şu ki, her iki taraf da Rusya ve Batı, askeri bir çözümün artık imkansız göründüğüne geçen yıldan daha fazla inanıyor. Dolayısıyla yapılması gereken, savaşan tarafları, yani Rusya ve Batı'yı krizin etkilerinden kurtaracak bir çözüm aramaktır. Peki, bataklığına iki tarafın da saplanmasının ardından bu soruna nasıl bir çözüm bulunabilir?
Moskova, güçlerinin hiçbir kazanım elde etmeden geri dönmesini ve Kiev'in azami taleplerinin, yani Rusya'nın 2014'te ilhak ettiği Kırım toprakları dahil olmak üzere Ukrayna ile eski sınırlarına dönmesi talebinin yerine getirilmesini kabul eder mi?
Batı, Kremlin'in Rus bölgeleri olarak gördüğü ve ‘yeni bölgesel gerçekler’ olarak adlandırdığı yerlerden vazgeçmeyi kabul edecek mi? Yoksa her bir tarafa ülkesine geri döndüğünde zaferini deklare etmesini sağlayacak bir şey verecek başka seçenekler var mı? Örneğin Kiev'in güvenlik ve egemenlik garantileri ile demografik olarak yarı Rus bölgelere özerklik verilmesi gibi?
Rusların ve Ukraynalıların beklentileri arasındaki mesafe çok uzak ve bu nedenle Cidde toplantısı bir zorunluluktu. Savaşın gelişmeleri, savaşın kontrolden çıkacağı ve her geçen gün daha da karmaşık bir hal aldığı konusunda uyarıyor. Rus Wagner kuvvetlerinin Belarus’a gitmesi ve savaşın çevreye yayılması tehdidi, Washington ve müttefikleri üzerinde bir baskı aracı olabilir. Öte yandan Ukrayna saldırıları Kırım'a kadar uzandı. En tehlikelisi de Ukrayna’nın Hitler'in dahi kuvvetleriyle tehdit edemediği Moskova'daki hayati hedeflere insansız hava aracı saldırıları gerçekleştirme cüreti. Savaşın, savaş alanının dışına taşınması tehlikeli bir gelişme. Zira büyük güçler arasındaki savaşlarda muharebeler Vietnam, Irak ve Afganistan gibi çatışma bölgelerinde kalır ve örneğin ABD veya Avrupa sınırlarına uzanmazdı. Dahası, son olarak savaşı nükleer silah ile sonlandırmakla tehdit eden ses daha da yükseldi.
Savaşanların savaşı durduracak bir çözüme varması için henüz çok erken, ancak bunu konuşmaya başlamak bile çoğu zaman istenen sonuca götürecektir. Burada istenen sonuç, tarafların kazanımlarının bir bölümünü korumasını sağlayacak bir çözüm, asıl amaç ise her iki tarafın da günlük olarak uğradığı kayıpları durdurmaktır.
Ukrayna savaşı en tehlikeli ve önemli savaştır. Avrupa savaşlarını sona erdiren savaş olarak kabul edilen İkinci Dünya Savaşı'ndan bu yana türünün ilk örneğidir. Savaştan sonra varılan uzlaşı, Avrupa'yı çatışmaların dışında tuttu. Doğu ve Batı kampları, Berlin Duvarı ve Sovyetler Birliği çökene kadar karşı kampın nüfuz alanlarına tek bir tank girmeden 40 yıl boyunca Soğuk Savaş içinde yaşadı.
Ukrayna işgali eski yaraları açtı ve dünyayı Soğuk Savaş kamplaşmaları zamanına geri götürdü. Peki ya Suudi Arabistan'ın kendisi? Bugünün Suudi Arabistan’ı pek çok açıdan dünün Suudi Arabistan’ına benzemiyor. Eski Soğuk Savaş'ta Riyad'ın, Doğu kampı Pekin ve Moskova ile diplomatik ilişkileri bile yoktu. Bugün ise tarafsızlık bölgesini seçti; bir yandan petrolünün çoğunu Çin'e satıyor, diğer yandan ABD’nin Ortadoğu'daki en büyük ticaret ortağı olmaya devam ediyor. Rusya Devlet Başkanı Putin ile ilişkileri iyi, Ukrayna Devlet Başkanı ile de. Çin ve Hindistan'ın Cidde Konferansına katılmayı kabul etmeleri, Suudi Arabistan’ın bu açık ilişkilerinin fiili yansımasıydı. Uluslararası ilişkileri tehdit eden krizin sona erdirilmesi için çözüm üretilmesine herkesin katılma arzusuydu. Zira Batı bloğunun Rusya'yı askeri ve ekonomik olarak kuşatması Çin tarafından reddediliyor. Buna karşılık Washington da Çinlileri Moskova'yı desteklemenin ve tarafını tutmanın sonuçlarına karşı uyarıyor.
42 ülkenin Cidde'de Ukrayna krizini görüşmek üzere bir araya gelmesi ileri bir adımdır.
