Cezayir: Devleti kurumsallaştırmanın başlangıcı

Coğrafi bakımdan Cezayir’e yaklaşmanın kendine özgü bir süresi var. Enlem ve boylam çizgileri, sadece hayali boşluğun üzerinden geçmiyor. Aksine bu çizgiler, tarihi ve insanı geçerek eyleme ve etkileşime devam eden geçmiş ve şu anki jeolojinin içine giriyor.
Son haftalarda ülke, oldukça karmaşık ve tehlikeli bir süreçten geçti. Cezayir’in bağımsızlığından beri yıllardır ülkeyi yöneten siyasi gücün ötesinde ilk defa aktif siyasi bir güç ortaya çıkıyor. Yıllardır ülkeyi yöneten siyasi güç, Kurtuluş Savaşı’na katılanların ya da bu savaşın siyasi ortamında büyüyenlerin komuta ettiği Ulusal Kurtuluş Cephesi’nin yanı sıra Kurtuluş Ordusu ve Cezayir Halk Ordusu’dur.
Bu yeni siyasi güç, uzun yıllar ülkeyi yöneten sınıfın kültüründen ve zihniyetinden farklı bir şekilde yetişen gençlerden oluşmaktadır. Cumhurbaşkanı Abdulaziz Buteflika, bağımsız devletin siyasi kurucusu ve mücahit kimliği taşıyan kuşağın içerisindeki son isimdir. Buteflika, ülkeyi kanlı bir iç savaşa sokan ve “Kara 10 Yıl” olarak bilinen krizden çıkartmak için Cumhurbaşkanlığı görevine geldi. Buteflika, iç barışı ülkeye getirerek Cezayir ekonomisini hareketlendirecek başarılar gerçekleştirdi. İskân krizini çözdü ve işsizlik oranını azalttı.
Herhangi bir siyasi rejimin karşı karşıya kaldığı en tehlikeli şey tabudur. Siyasi, sosyal ve kültürel değişim, kamu yaşamına yansımadan toplumun zihninde dolaşıyor. Yaşları 30’u geçmeyen gençler, toplumda ezici çoğunluğu oluşturuyor. Başkentten uzak bölgelerde nüfus kitleleri mevcut. Öğretmen, doktor ve mühendisler göç ediyor. Siyasi yaşama katılım, büyük ölçüde karışık olmaya devam etti. Farklı muhalif partilerin varlığına rağmen muhalefet, karar alımına katılamadı. Gölge hükümetler, politik yaşamda temel bir unsur olup muhalif partilerden oluşur. Kamuoyunu şekillendiren ve genel seçimlerin sonuçlarını açıklayan medya organları ve parlamento aracılığıyla gölge hükümetler, ülkede kamu yaşamı ve temel sorunlarla ilgili her konuda güçlü bir sese sahiptir.
Cezayir anayasası pek çok kez değiştirildi. Fakat hayatta meydana gelen değişim hızı ve yeni neslin oluşumu, anayasal değişikliklerden daha hızlıydı. Anayasanın politik ve ekonomik yaşam üzerindeki pratik etkisi ise sınırlıydı. Ataerkil yönetim, pek çok durumda anayasadan önce geliyordu. Cezayir merkezli birçok parti içerisinde yer alan İslami eğilim, ülkedeki siyasi çalışmaları büyük ölçüde gölgeledi. Genellikle politikacılar ve aydınlar, çelişkilere ve teorik çatışmalara karıştı. Onlar, sorunları teşhis edecek ve uygulanabilecek çözümler sunacak gerçek ruhu kaybetti.
Cumhurbaşkanı Abdulaziz Buteflika, 4 dönem boyunca ulusal anlamda neredeyse oybirliğiyle ülkeyi yönetti. Buteflika, ülkeyi yöneten siyasi güçler arasında dengeyi sağladı. Buteflika, Savunma Bakanı sıfatıyla ordunun politik ve ekonomik yaşamdaki rolünü düzenledi. Cumhurbaşkanı, babacan bir mizaçla muhalif gruplara açılım gösterdi ve büyük nüfus yoğunluğuna sahip bir toplumda siyasal barış ortamı oluşturmayı başardı. Kim bilir Cezayir, kendi nüfus ve coğrafi hacmine ve kendi halkının mizacına sahip bir ülkeyi yönetmenin kolay bir iş olmadığını biliyordur.
Cumhurbaşkanı Buteflika konusunda ittifakın ve anlaşmazlığın boyutu ne olursa olsun Buteflika, mücahit, politikacı ve diplomat sıfatıyla Cezayir tarihinin önemli sembollerinden birisi olacak. 20 yıl boyunca Buteflika yönetiminde Cezayir’e sosyal barış hâkim oldu. Ülke, komşularıyla silahlı bir çatışmaya şahit olmadı.
Cezayir, uluslararası platformlara ve özellikle de Afrika platformlarına güçlü bir şekilde katkıda bulundu. Cezayir, radikal terörizmin sahil ve çöl bölgesine nüfuz etmesini engellemede aktif bir rol oynadı. Fakat arz-talebe göre geliri farklılık gösteren petrole ve doğalgaza dayalı ekonomi nedeniyle kronik ekonomik sıkıntılar, ülkede var olmaya devam etti. Sosyalist dönemde devletin koruyucu mirasını görmezden gelmiyoruz. Genel sektörden özel sektöre geçmek için zamanın yanı sıra idari ve yasal düzenlemelere de ihtiyaç var. Bu geçiş döneminde ekonomik faaliyetin birçok alanında yolsuzluğun hâkim olduğu bozuk bir durum yaşanıyor.
Cezayir’de meydana gelen gösteriler, uzun süre ülkenin gidişatına eşlik edecek sebep, etki ve zamanlama bakımından özel bir şekilde analiz edilmelidir.
Sebep, Cumhurbaşkanı Buteflika’nın 5’inci dönem adaylığına yönelik itirazdı. Sağlık durumundan ve pek çok kez değişikliğe uğrayan anayasaya aykırı olmasından dolayı Buteflika’nın adaylığına karşı çıkıldı. Bu itiraz, Cezayir’de yıllardır biriken öfke patlamasına yol açtı. Bu öfkenin içerisinde ataerkil yönetime, siyasi yaşama geniş katılımın olmamasına ve ekonomik sorunlara yönelik bir itiraz vardı.
Bu gösterilere özellikle kadınların, işçilerin, gazetecilerin ve hâkimlerin katılması dikkat çekici bir durumdu. Barışçıl protestonun ülkenin her tarafına yayılması, genel siyasi olgunluğa işaret etmektedir. Yine bu siyasi hareketi yönetmede partilere ya da muhalif siyasi şahsiyetlere yer verilmemesi, dikkat çekici bir durumdu.
Bugün Cumhurbaşkanı Buteflika, 5.inci dönem adaylığını geri çekmesinin ardından farklı girişimlerde bulundu. Buteflika, Vurkla bölgesinden İçişleri Bakanı Nureddin Bedevi’yi yeni Başbakan olarak tayin etti. Nureddin Bedevi, Kurtuluş Cephesi yönetim kuşağına bağlı olmayan bir kişidir. İlk defa Başbakan Yardımcılığı görevine Diplomat Ramazan Lamamra getirildi. Cumhurbaşkanı Buteflika, yeni kurucu rotayı belirlemek için ulusal diyalog komisyonunun oluşturulacağını açıkladı. Bazıları, bu komisyona başkanlık etmesi için Lahdar İbrahimi’yi aday gösterdi.
İbrahimi, içeride ve dışarıda önemli simalardan birisidir. Kısacası Cezayir’in bağımsızlık sürecini ve krizlerden kurtulma dönemlerini yaşayan Buteflika, ekonomik, sosyal, politik ve yeni uluslararası gerçekleri göz önünde bulunduran ve yeni kuşağa yer ayıran yeni bir devlet kurarak Cezayir sahnesinden ayrılmak istiyor. Sorunu teşhis etmek, çözümün yarısıdır. Tabuları yıkmak, gerçeklere götüren kapıları açacaktır ve bu gerçekler de geleceğin sütunlarını inşa edecektir. Buteflika döneminin sonu.