Beşşar Esed rejiminin Aralık 2024'te kolayca devrilmesinin ardından son beş ayda Suriyelileri meşgul eden en önemli konu, ABD'nin Beşşar Esed rejimine uyguladığı yaptırımların kaldırılması gibi görünüyor. Yaptırımların kendisine sebep olanların devrilmesinden sonra kaldırılması gerekiyordu, ancak Suriyelilerin resmi ve halk düzeyindeki taleplerine rağmen bu gerçekleşmedi. Yaptırımların devam etmesinin Suriyelilerin asgari bir yaşam standardına kavuşmasını engellediğini ve Suriye'nin bölgesel ve uluslararası çevresiyle ilişkilerinin normalleşmesini geciktirdiğini söyleyen pek çok Arap ve yabancı ülkenin çabaları da yaptırımların kaldırılmasını sağlayamadı.
Suriye halkının yaptırımların kaldırılması ile meşgul olmasının sebebi, siyasi, ekonomik, sosyal ve hatta güvenlikle bağlantılı sonuçları. Yaptırımlar devam ederken Suriyeliler sanki Esed rejimi hâlâ iktidardaymış gibi hissediyorlardı, çünkü bu yaptırımlar ona, politikalarına, kişilerine, suçlarına karşılık hayata geçirilmişlerdi. Dahası Suriyelilerin yaşamları ve ilişkileri üzerindeki pratik etkilerinin çoğu hâlâ devam ediyor. Durum eskisinden daha da kötüleşti. Yaşam zorlukları, özellikle Suriye'nin yeniden inşası, yani uzun Esed döneminin etkilerini ortadan kaldırma ve felaketlerinden kurtulma konusunda, herhangi bir yakın değişime dair umudun kaybolması nedeniyle Suriye'nin çeşitli bölgelerinde güvenlik durumu da giderek kötüleşti.
Rejimin devrilmesinden sonra yaptırımların kaldırılması yerine, Suriye halkının talepleri, bazı gerçekler ortasında yerine getirilmesi zaman ve emek gerektiren bazı şartlarla karşılandı. Suriye halkı ve hükümetinin zor şartlar altında, çoğu geçici ve temel olmasa da ciddi olan anlaşmazlıklar ve bölünmeler yaşadıkları bu gerçeklerden biri. Görünüşe bakılırsa Suriye'deki durumun gerçekliği, Esed rejimi döneminde birçok kez yaşandığı gibi bir çıkmaza girme ihtimali, çevresini, durumun yeniden çıkmaza girmesini ve felaketler ortasında yerinde saymaya geri dönülmesini önlemek için bazı eylem ve girişimlerde bulunmaya sevk etti.
Gerçek şu ki, Arap kuluçka merkezi politikası ve özellikle de son iki yılda Suriye'yi kurtuluşa götürme yönünde pratik adımlar niteliği taşıyan Suudi Arabistan Krallığı'nın tutumu, Suriyelilerin yaşadığı acılara son veriyor, onları hayatlarını ve ilişkilerini normalleştirmeye yönlendiriyor. ABD Başkanı Donald Trump'ın son Riyad ziyareti ve Veliaht Prens Muhammed bin Selman ile görüşmesi, Suriye'ye yönelik yaptırımlar konusunda bir atılımın gerçekleşmesi için bir fırsat oldu. Başkan Trump, Prens Muhammed bin Selman ile yaptığı görüşmenin ardından yaptırımların kaldırılacağını duyurarak, Suriye halkının hayatında Beşşar Esed rejiminin varlığı sorununa eşit, hatta ondan daha büyük olan bir Suriye sorununa son verdi.
Eğer yaptırımların kaldırılması Suriye'nin sorunlarından ve halkının çektiği acılardan kurtulmasına yönelik bir kapıyı temsil ediyorsa, bu sadece gerçeğin yarısıdır ve Suriye hükümetinin ve halkının, ülkelerini sorunlarından ve halkının çektiği acılardan kurtarmak için sarf edecekleri çabaların temsil ettiği diğer yarısıyla tamamlanacaktır. Bunun için hükümet, Suriyelilerin en geniş kesimini temsil eden, sorumlu, kapsayıcı, uzman ve herkese açık bir hükümet olmalı. Uzmanlıkları ve düzeylerinde ölçülmeye, değerlendirilmeye ve düzeltilmeye tabi, siyasal, ekonomik ve sosyal düzeylerde ulusal bir yeniden canlanma programı benimsemeli. Suriye halkı da en tartışmalı konulardaki çekişmelerini ve anlaşmazlıklarını sonlandırarak, kendilerini, ailelerini ve vatandaşlarını, sorunları ve acıları ile Esed çukurundan kurtarmak için çalışmaya yönelmeliler. Daha büyük bir kurtuluşun zeminini hazırlayan kurtarma programını gerçekleştirmesi için hükümetleri ile birleşmeliler. Bu büyük kurtuluş, gerekli ve beklenen bir plan olan Suriye’nin yeniden inşa planıdır ve bu sadece binaların, kurumların, siyasi ve ekonomik faaliyetlerin yeniden inşası anlamına gelmiyor. Suriyelilerin hayatlarını her anlamda yeniden inşa etmek, bilgi, deneyim ve kadroların ötesine geçip, kayıp şahıslar sorununu ele alarak, yerinden edilmiş kişilerin ve mültecilerin geri dönmesini sağlayarak, zarara uğrayanlara tazminat ödeyerek ve toplumsal barışı yeniden inşa ederek savaşın etkilerini ortadan kaldırmak anlamına geliyor.
Suriye hükümeti ve halkı yaptırımların kaldırılması için kendi rollerini oynamadıkları sürece yaptırımların kaldırılmasının pek bir önemi olmayacak. Suriye'de Suriye halkının özlemlerine ve geleceğe yönelik beklentilerine uygun önemli bir başarı elde edilemeyecek.
Başkan Trump, yaptırımları kaldırmasını tanımlarken netti: “Suriye halkına geleceğini inşa etmesi için yeni bir şans vermek amacıyla yaptırımları kaldırmaya karar verdim.” Suriye halkının bu adıma verdiği ilk tepkiyle, yaşadığı felaketlerin üstesinden gelmeye devam edeceğini, ülkesini ve geleceğini inşa etme yolunda yürümeye devam edeceğini teyit ettiğine inanıyorum.
