Sam Mensa
TT

Kremlin üzerinde patlayan iki İHA’nın ötesinde

Geçen hafta Kremlin’in kubbesi üzerinde patlayan İHA’lar olayı, her iki tarafın da özellikle sıcak cephelerde ilerleyişinin duraksaması nedeniyle, Ukrayna'da savaşın içinden geçmekte olduğu mevcut çıkmazı kırdı. Bu olayı çevreleyen gizemin yakında çözülmesi beklenmiyor. Ancak bu, meydana geldiği günün, Rus-Ukrayna savaşının gidişatındaki belirleyici anlar anılırken hatırlanacak önemli bir gün olarak görülmesini engellemeyecek. İHA savaşının, İran'dan yüzlerce insansız hava aracı aldıktan sonra Moskova tarafından başlatıldığını da hatırlatmalıyız.

Rusya ile Ukrayna ve Rusya ile Washington arasında bir dizi karşılıklı suçlamanın arifesinde Moskova'nın “hedef” alınması, olayla ilgili belirsizliği artırdı. Moskova, bunu Ukrayna'nın Vladimir Putin'e yönelik başarısız bir suikast girişimi ve Ukrayna tarafından Washington adına gerçekleştirilmiş bir Amerikan saldırısı olarak değerlendirdi. Kiev ise bunu, vaat edilen zaferin uzaması ve Rusların bu konudaki umudunun azalmasının ardından Putin'in savaşa desteği yoğunlaştırmaya yönelik çaresiz bir girişimi olarak değerlendirdi.

Gerçek şu ki, Rusya ve Ukrayna'nın bu savaştaki kredisi, diğerlerinde olduğu gibi, ortaya atılan hikayelerin ve suçlamaların hiçbirinin güvenilirliğini doğrulamaya pek yardımcı olacak kadar değil. Kiev, halihazırda devam eden savaş alanı dışında daha önce de saldırı eylemleri gerçekleştirdi. Kasım 2022'de Rusya ile Ukrayna'nın güneyindeki güçleri arasındaki en hayati bağlantılardan biri olan,  Moskova tarafından Kırım'ın ilhakını tamamladığının sembolü olarak görülen Kerç Köprüsü'nde bombalı bir araç patlatıldı. Ek olarak, Rus petrol tesisleri ve diğer altyapı tesisleri İHA’lar ile benzer saldırılara uğradılar. Kiev'in sorumlu olmakla suçlandığı Sivastopol'daki bir petrol deposuna 29 Nisan'da düzenlenen saldırı bunlardan sadece biri.  Öte yandan Rusya'nın Bryansk sınır bölgesinde birkaç gün önce meydana gelen iki ayrı patlama yük trenlerinin raydan çıkmasına neden oldu. Leningrad bölgesinde ise şüpheli bir patlayıcı düzenek, elektrik hatlarını tahrip etti.

Ukrayna'nın gerçekten de Kremlin'e yapılan saldırının arkasında olduğu hipotezini destekleyen yukarıda belirtilen nedenlere, Washington’un, gelecekte anlaşmazlığı çözmek için yapılacak herhangi bir müzakerede Kiev'in konumunu güçlendirmek amacıyla Ukrayna'nın elde etmesi gereken büyük saha kazanımlarına bahis oynadığı eklenebilir. Nitekim ABD tarafında Biden yönetiminin Rusya ile Ukrayna arasında siyasi bir çözüme ulaşmak için ABD-Çin iş birliği ihtimaline açık olduğuna dair net sinyaller görüldü. Biden yönetimi, daha önce önerilen ve Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski'nin ilgisini çeken "12 maddelik Çin barış planının olumlu unsurları" olarak tanımladığı konuları olumlulukla ele alıyor. Bu saldırılar, geçtiğimiz haftalarda istihbarat ve güvenlik raporlarının bahsettiği, Kiev’in beklenen ve "bahar taarruzu" olarak bilinen karşı saldırısının bir parçası mı?

Öte yandan, Rusya tarihi, aldatıcı güvenlik eylemlerinin kullanıldığı örneklerle dolu. Bu eylemlere başvurmasının nedeni, belirli eylemleri ve politikaları haklı çıkarmak ya da siyaset ve güvenlik alanında kabul edilemez eylemlerini kabul edilebilir kılmak adına muhaliflerine yönelik asılsız suçlamalarda bulunmak. Rusya böylece bu kabul edilemez eylemlerini sanki daha önce Rusya’nın düşmanları tarafından yapılmış benzer eylemlere gösterilen bir tepkiymiş gibi görünmesini sağlamayı amaçlıyor. Örneğin, savaşın bir aşamasında Rusya’nın yoğun bir şekilde Ukrayna'nın nükleer silah kullanımına başvurma olasılığını dillendirmesi, Avrupa başkentlerinde, bu dezenformasyon kampanyasının, bizzat Kremlin'in mecbur kalması halinde nükleer silah kullanma direktifi vermesi için bir hazırlık olması korkusunu uyandırmıştı. Bazı analistlere göre Moskova'nın Rus vatandaşlarına "neo-Naziler" tehdidinin gerçek olduğunu ve başkentin kalbine ulaştığını göstererek Rus kamuoyunu yeniden seferber etmesi gerekiyor. Bunu da Ukrayna'yı suçlamak, Putin’in Ukrayna’daki savaşını, Rus ulusunu şahsi nedenlerle sürüklediği kendi seçimi olan bir savaş değil de zorunlu bir savaş olarak göstermek için aldatıcı eylemler düzenleyerek yapıyor.

Rus ulusunun, İkinci Dünya Savaşı sırasında Sovyet Ordusunun Almanya'ya karşı kazandığı zaferin yıldönümü olan Zafer Günü’nü kutlaması gereken bir zamanda, Rus halkı şu anda burada yaşanan bir trajedinin etkisinde yaşıyor. Sızdırılan Pentagon belgeleri, Rus güvenlik aygıtı içinde Rusya Savunma Bakanlığı'nın Ukrayna'daki savaş kurbanlarının sayısını az göstermekle suçlanmasına yol açan derin anlaşmazlıkları ifşa etti. Bu belgelere göre, istihbarat kaynakları Rus kayıplarının 189.500 ila 223.000 arasında olduğunu ve 35.500 ila 43.000 kişinin çatışmalarda öldüğünü tahmin ediyor. Bu bağlamda Rus paralı asker şirketi Wagner'in başkanı Yevgeny Prigozhin, Rusya Savunma Bakanlığı’nın güçlerine mühimmat sağlamadığını söyleyerek Bahmut'tan çekileceğini duyurdu.

Patlayan İHA’lar hadisesi bahanesiyle Zafer Günü kutlamalarının çoğunun iptal edilmesiyle birleşen bu Rus bağlamları, Putin rejiminin Kiev’de rejimi değiştirmek için yapılan bir piknikten ibaret olması gerekirken, sahada ciddi zaferler olmadan uzun süren savaşla ilgili halkın memnuniyetsizliğini hissettiğini gösteriyor. Savaşa destek oranlarına dair Moskova'dan gelen kamuoyu yoklamalarının doğruluğu, insanların gerçek görüşlerini beyan etmelerine izin verilmediği bir ülkede kamuoyu yoklamalarında kullanılan kriterlerin sağlamlığı son derece sorgulanabilir. Hal böyleyken Rus halkının savaşa desteğini gösteren Rus propaganda kampanyalarının, bu sözde desteği gerçek saha başarılarına veya belirli politikalara bağlamadığı gerçeği üzerinde durmalıyız. Rus propagandası, sözde Rus desteğini, Rus ulusal gururu, Rus ulusunun büyüklüğü, Rus kimliğinden duyulan gurur ve benzeri soyut kavramlarla dolu retorik bir dille tanımlıyor.

Bu arka plana göre, bazıları Rusya'da olup bitenlerin, büyüyen bir isyana benzediğine inanıyor. İsyanın nedenlerinin Ukrayna'ya ve ona karşı Rus ulusal pozisyonun bağlamlarına bakılmaksızın Moskova'nın seçeneklerini ve savaşı reddetmekten kaynaklandığını düşünüyor. Rusya'nın Ukrayna'ya yönelik saldırısına verdiği destek ve radikal tutumlarıyla tanınan Rus düşünür Aleksandr Dugin'in kızı siyasi aktivist Darya Dugin'in hedef alınması ya da ünlü Rus blog yazarı Vladlen Tatarsky'e Rusya'nın Petersburg şehrinde bir kafede düzenlenen bombalı saldırı gibi eylemlerden bazıları, Ukrayna eylemlerinden ziyade Kremlin'e karşı isyanla bağlantılı bir yönteme işaret ediyor. Zira Zelenski dahil birden fazla Ukraynalı yetkilinin belirttiği gibi, Kiev'in, casusluk ve güvenlik faaliyetlerini doğrudan savaş sahasının sınırları dışına genişletmesini engelleyen çok hassas askeri ve güvenlik ikmalleriyle çalıştığı biliniyor.

Karşılıklı iddialar ve arkasında duran tarafın olası amaçları gölgesinde, Kremlin üzerinde patlayan İHA’lar hadisesi için düşünülebilecek senaryoların sınırı yok. Bu durum, gözlemciyi en yüksek düzeyde ihtiyatlı olmaya ve beklemeye mecbur kılıyor. Ancak, Rusya ile Ukrayna arasında devam eden genel çatışma üzerindeki olası yansımaları, bu ciddi uluslararası krizin geleceğini belirleyecek olan uzun vadeli sonuçları göz önüne alındığında, bu olayla ilgilenmek son derece gerekli olmayı sürdürüyor.