Bu mesleğe sosyal medya aracılığıyla girenlerin ürkütücü telaşı ve medya metodolojisiyle mesajının yozlaştığı bir ortamda, profesyonel ve ölçülü olan geleneksel medyanın omuzlarındaki yük ağırlaşıyor.
Hiç şüphe yok ki geleneksel medya, teknolojik atılımlardan ve sosyal medya araçlarından büyük bir fayda sağlıyor. Ancak profesyonel olmak ve sosyal medyada dolaşanlara ve bunların haberlerle diğer konuları nasıl ele aldıklarına karşı dikkatli olmak lazım.
Ben burada medyanın ister aktararak ister üreterek olsun, habercilik mesleğinin geleneksel yolunun yanı sıra profesyonellik çizgisinde kalmak ile haberin gerçekleşmesini bekleme yerine onu ‘üretme’ deryasına dalmak arasında yüzleştiği zorlukları ele alacağım. Haberi, zannın peşinden koşup onu soruşturmak suretiyle hatalı bir şekilde ele almak, mesleki açıdan medya başarısızlığındaki hastalığın kaynağıdır. Nitekim bu, şahitleri varken bile gerçeği görünmez kılar. Bu kimilerinin, finans kaynağından bağımsız, doğru ve profesyonel bir şekilde medya kavramının hakkını verememesinin bir sonucudur. Bugün medya ağırlıklı olarak, meslek ahlakı ilkelerini, farklılık kültürünün sınırlarını ve diğer görüşlere saygıyı bilmeden sövgü ve şahsa hakaret yolunu izleyen dışlayıcı bir medya ile ötekini reddeden, kendi grubu içine hapseden, kendi dışındaki her düşünceye el koyan özel bir ideolojinin egemen olup yönettiği bir başka medya arasında bir yerde duruyor.
Medya, özellikle yerel ve küresel uydu şeklinde -çoğunlukla- doğruluk, nesnellik, şeffaflık ve profesyonellikten epey yoksun hale geldi. Bu sonucun sebebi, haberi yanlış ele almaktır. Bu noktada İbnü’n-Nefis’in sekiz asır önce söylediği şu sözü hatırlatalım: “Şu an elimizde olan haberlere gelince; biz bu haberlerde doğrulanmış bilgiyi değil, ağır basan ihtimali takip ediyoruz.” Böyle bir tavır, gerçeği görgü tanıkları varken bile görünmez kılar ve kör gözle haber uydurur.
Medyaya dair yanlış algı, çapraşık medyanın bu kirli manzarası karşısında sıradan vatandaşın ve takipçinin kafasını karıştırıp hayrete düşürdü. Haber, asgari profesyonellik kriterlerini karşılamadan sunuluyor. Halbuki altı unsuru (ne, nerede, ne zaman, nasıl, kim, niçin) içermesi ve haber analizine görüş dahil edilmemesi gerekir. Aksi takdirde haberi doğru haliyle sunmak için çabalayan başarılı bir medyanın gerçek kriterinden yoksun olarak, kafası karışık ve başarısız medya organlarının çoğunun haber üretiminde neredeyse hiç olmayan nesnellik ve şeffaflığı kaybeder.
Hiç şüphesiz ki bozuk medya, çürük haberle başlar. Bununla birlikte başarılı medyayı ayrıcalıklı kılan şey, ifade özgürlüğüne ve güvenilirliğine sahip olması, muhatap alma iradesi ve tam bir tarafsızlık ortaya koyması, haber elde etmek ve son dakika haberlerinde haber ajansları arasındaki rekabeti sağlamak için birden çok kaynağa sahip, açık bir alanın varlığında ötekinin görüşünü dışlamaktan veya karartmaktan kaçınması, gerçeğin aleyhine olarak kamuoyunu etkilemekten uzak durmasıdır. Resmi sadece, pek çok şekilde parçalanmış haliyle görür olduk. Bu da bizi, resmi tamamlamak için birden fazla kaynakta iz sürmeye mecbur ediyor. Sonra haber ve görüntü üzerindeki manipülasyon ve hatta gerçeği çarpıtmak için habere metninde yer almayan bir başlık konması karşısında şaşırıyorsunuz. Sözün itici gücüne, çoğalan yeni uydulara ve diğer medya organlarına rağmen resim, halen parçalı ve haberlerin çoğunda gerçek halen yok ya da daha doğrusu neredeyse yok. Gerçek mevcut ama onu gölgeleyen faktörler söz konusu.
Tehlike; performansta, etkileşim hızında, haberi işlemede ve analiz etmede geri kalan bir medyaya karşılık, hatalı bir fikri piyasaya süren güçlü bir medyanın varlığında yatmaktadır. Bunun için sağduyulu medya organlarının buna dikkat etmesi ve büyük önem vermesi gerekir.
Ötekine hitap etme konusunda başarılı medyayı farklı kılan özellik, muhatabı dışlamaya ya da fikrine gölge düşürmeye çalışmamasıdır. Aksine bizde, onu duymadan önce dinleme isteğini gerçek anlamda uyandırır. Bir medya ifade özgürlüğüne ve güvenilirliğine, muhatap alma iradesine, tam bir tarafsızlığa sahip olur ve başka görüşleri dışlamaktan kaçınır ise işte o zaman medyanın, diyaloğun ve söylemin güvenilirliği olacaktır. Profesyonel medya; habere profesyonelce yaklaşan, kâr-zararı umursamayan, manşetler ve yanıltıcı, hayali haberler peşinde koşmayan medyadır.
Bugün bir haber kaynağı olarak, söylenti tarafından yönlendirilmeyen profesyonel ve şeffaf bir medyaya ihtiyacımız var. Özellikle de Facebook ve Twitter gibi sosyal medya kanalları varken. Nitekim bunlar; yalan, aldatma, doğru ve bunların arasında bir şeylerle dolup taşıyor. O kadar ki, bunları yönetebilenler için insanların genel ruh halinin hareket ettiricisi haline geldiler.
Yalan haber, tekrar tekrar yayılmadığı sürece kalıcı olmaz. Böyle haberler hakkında sessiz kalmak ise onları öldürür. Ne demişler: “Batılı, onun hakkında sessiz kalarak yok edin.”
